Zespół dzielnic śródmiejskich
Śródmieście (nr 1) - stanowi ścisłe centrum Katowic, a tym samym Metropolii Górnośląskiej. Jest to centrum jednego z najmłodszych, dużych organizmów miejskich Europy Środkowej.
Dzielnica Śródmieście zajmuje obszar o powierzchni około 3,8 km2. W 1997 roku zamieszkiwało ją 45,2 tys. mieszkańców, zaś w 2003 roku 39,8 tys. mieszkańców. W tym samym okresie czasu gęstość zaludnienia w dzielnicy zmniejszyła się z 11,89 tys. os./km2 do 10,47 tys. os./km2. W dzielnicy Śródmieście dominują specjalistyczne funkcje z zakresu usług komercyjnych i publicznych o randze metropolitalnej.
Tu skupione są także zabytkowe i nowoczesne budynki reprezentacyjne miasta i regionu.
Układ funkcjonalno – przestrzenny dzielnicy organizują dwie osie kompozycyjne, a mianowicie: oś północ – południe z Rynkiem, al. Korfantego i Spodkiem oraz oś wschód - zachód z Dworcem Kolejowym, placem K. Miarki, ul. Jagiellońską i placem Sejmu Śląskiego.
Osiedle Paderewskiego - Muchowiec (nr 4) o powierzchni około 7,4 km2 stanowi 4% powierzchni miasta Katowice. Liczba ludności kształtowała się w roku 2003 na poziomie 12,2 tys. osób, a w roku 1997 na poziomie 13,5 tys. osób. W latach 1997 – 2003 zmniejszyła się gęstość zaludnienia w dzielnicy z 1,82 tys. os./km2 do 1,65 tys. os./km2. Dzielnica położona jest w centralnej części miasta po północnej i południowej stronie autostrady A4. W dzielnicy reprezentowane są trzy główne funkcje: funkcja mieszkaniowa na os. Paderewskiego, funkcja handlu i usług (Centrum Handlowe 3 Stawy), w tym usług biznesowych i kulturalnych przy Placu Rady Europy oraz funkcja rekreacyjna w oparciu o tereny Katowickiego Parku Leśnego.
Koszutka (nr 12) jest położona na północ od Drogowej Trasy Średnicowej, po obu stronach alei Korfantego. Powierzchnia dzielnicy wynosi 1,4 km2. Liczba mieszkańców w roku 2003 wynosiła 12,6 tys. osób, a w 1997 roku 13,6 tys. osób. W wymienionym okresie czasu gęstość zaludnienia zmniejszyła się z 9,71 tys. os./km2 do 9,0 tys. os./km2. Jest to dzielnica głównie mieszkaniowa z niewielkimi udziałem powierzchni biurowych i usługowych, zasadniczo bez wolnych terenów do zabudowy. Zlokalizowano tu także funkcje usługowe o charakterze ogólnomiejskim. Koszutka postrzegana jest jako przedłużenie ścisłego centrum miasta.
Bogucice (nr 13) stanowią jedną z północnych dzielnic Katowic. Dzielnica jest położona pomiędzy Koszutką, Wełnowcem – Józefowcem, Siemianowicami Śląskimi, Dąbrówką Małą, Zawodziem i Śródmieściem tj. na terenach ograniczonych od zachodu ulicami Olimpijską, Brzozową, Osikową, od północy ulicą Cedrową i granicą miasta z Siemianowicami Śląskimi, od zachodu ulicą Wiertniczą i przejściem między Katowicką Fabryką Mebli a PMUE – PW Zakładem Prefabrykacji, a od południa aleją Roździeńskiego do wylotu ulicy Olimpijskiej. Bogucice liczyły w 2003 roku 17,4 tys. mieszkańców. Jest to w porównaniu z rokiem 1997 spadek o około 800 osób. Zmniejszył się również nieznacznie wskaźnik gęstości zaludnienia z 6,5 tys. os./km2 do 6,21 tys. os./km2. Po likwidacji KWK Katowice w dzielnicy dominuje funkcja mieszkaniowa.
Zespół dzielnic północnych
Załęże (nr 7) jest jedną z najstarszych dzielnic Katowic. Jej granice wyznacza od północy rzeka Rawa, od wschodu pętla linii kolejowej od strony dzielnicy Śródmieście, od południa ulica Kochłowicka, Bocheńskiego i linia kolejowa – magistrala W-E. W jej północnej części znajduje się historycznie ukształtowana zabudowa wzdłuż ulicy Gliwickiej i rzeki Rawy. Dzielnica zajmuje obszar wydłużonego prostokąta o bokach 4 km i 0,6 km. W części południowej jest to obszar głównie przemysłowy. Dzielnica zajmuje powierzchnię 3,4 km2 i liczy aktualnie 12 tys. mieszkańców. W roku 1997 liczba ludności dzielnicy kształtowała się na poziomie 13,2 tys. mieszkańców. W latach 1997-2003 spadła więc gęstość zaludnienia z 3,88 tys. os./km2 do 3,53 tys. os./km2. Dzielnica Załęże powstała w związku z rozwojem przemysłu: kuźnic żelaza, kopalń węgla kamiennego, hut cynku, huty szkła. Zagospodarowanie części północnej dzielnicy jest niejednorodne.
Osiedle Witosa (nr 8) od zachodu graniczy z miastem Chorzów, od północy granicę wyznacza linia kolejowa – magistrala W-E, od wschodu – ulica Bocheńskiego, od południa – ulica Kochłowicka z autostradą A-4. Dzielnica zajmuje powierzchnię 3,4 km2. liczba ludności wynosi 13,1 tys. osób a gęstość zaludnienia kształtuje się w na poziomie 3,85 tys. os./km2. W roku 1997 liczba mieszkańców wynosiła 14,2 tys. osób a gęstość zaludnienia 4,18 tys. os./km2. Część południowo-wschodnia i centralna dzielnicy to osiedle mieszkaniowe Witosa, które stanowi samodzielną jednostkę urbanistyczną. W rejonie osiedla znajdują się również obiekty administracji publicznej, małego biznesu oraz jednostek badawczo – rozwojowych. Poza osiedlem mieszkaniowym Witosa występują tu tereny charakterystyczne dla stref przemysłowych, składowych i komunikacji kolejowej.
Osiedle Tysiąclecia (nr 9) od zachodu i północy graniczy z miastem Chorzów, od wschodu granicę wyznacza ul. Bracka, od południa rzeka Rawa. Ulica Chorzowska oddziela osiedle od 600-hektarowego Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie.
Powierzchnia dzielnicy wynosi 1,9 km2. Liczba ludności kształtuje się na poziomie 24,2 tys. mieszkańców, przy gęstości zaludnienia w 2003 roku 12,74 tys. os./km2. Dla roku 1997 odpowiednie wskaźniki zaludnienia kształtowały się następująco: 25,4 tys. mieszkańców i 13,37 tys. os./km2. Osiedle stanowi samodzielną jednostkę urbanistyczną z budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi 5, 14, 19, 24 kondygnacyjnymi (te ostatnie nazywane „kukurydzami”) oraz obiektami usług podstawowych: pawilonami usługowo-handlowymi, szkołami podstawowymi i średnimi, przedszkolami, żłobkami, ośrodkiem zdrowia, świetlicami, klubami osiedlowymi, 2 kościołami. Ponadto na terenie osiedla wybudowano zespół szkół artystycznych, w skład którego wchodzi liceum muzyczne i plastyczne, a także ośrodek dla dzieci niepełnosprawnych, które mają znaczenie ponadlokalne.
Dąb (nr 10) o powierzchni 1,9 km2, jedna z najstarszych dzielnic Katowic, położona jest ok. 3 km na płn. – zach. od centrum miasta. Od strony zachodniej graniczy z WPKiW w Chorzowie – największym na Śląsku terenem rekreacyjnym. Dzielnica liczy 8,2 tys. mieszkańców, przy gęstości zaludnienia rzędu 4,3 tys. os./km2. W porównaniu z rokiem 1997 zmniejszyła się liczba mieszkańców (9,8 tys.) i gęstość zaludnienia (5,16 tys. os./km2). Granicę między Dębem a Załężem wyznacza oś rzeki Rawy. Przeważającą część obszaru dzielnicy stanowi zabudowa mieszkaniowa o wysokiej intensywności, z całym zakresem usług podstawowych. Zabudowa mieszkaniowa ukształtowała się w postaci osiedli robotniczych powstałych przy dużych zespołach przemysłowych: kopalń „Katowice” i „Kleofas” oraz huty „Baildon”.
Wełnowiec – Józefowiec (nr 11) dzielnica o powierzchni 3,1 km2, położona w północnej części Katowic. Sąsiaduje z kompleksem zieleni WPKiW w Chorzowie oraz przylega do terenów wystawienniczych Międzynarodowych Targów Katowickich. Liczba ludności dzielnicy kształtuje się w granicach 16,5 tys. osób w 2003 roku i 17,7 tys. osób w roku 1997. W tym okresie czasu zmalała również gęstość zaludnienia z 5,71 tys. os/km2 do 4,32 tys. os./km2. Przeważającą część obszaru dzielnicy stanowi zabudowa mieszkaniowa o wysokiej intensywności, z całym zakresem usług podstawowych. Zabudowa mieszkaniowa ukształtowała się w postaci osiedli robotniczych powstałych przy dużych zespołach przemysłu węglowego i cynkowego. Zabudowa kształtowała się wzdłuż ul. Józefowskiej oraz obecnej al. Korfantego.
Zespół dzielnic zachodnich
Załęska Hałda – Brynów (nr 2) składa się z
dwóch części: Załęskiej - Hałdy i Brynowa, rozdzielonych ulicą
Mikołowską i Ligocką. Całość zajmuje powierzchnię 6,5 km2. Dzielnica
liczy 16,8 tys. mieszkańców, podczas gdy w roku 1997 liczyła 17,8 tys.
mieszkańców. Gęstość zaludnienia kształtuje się na poziomie 2,58 tys.
os./ km2, przy gęstości zaludnienia w roku 1997 wynoszącej 2,74 tys.
os./ km2. Dominująca funkcja dzielnicy jest ściśle związana z działającą
na tym terenie kopalnią „Wujek”. Wokół terenów kopalni usytuowana jest
zabudowa mieszkaniowa złożona z budynków mieszkalnych jednorodzinnych, a
po stronie północno - zachodniej wielorodzinnych pięciokondygnacyjnych.
W części południowej i południowo - wschodniej znajdują się wysokie
budynki wielorodzinne, a w części wschodniej obiekty z funkcjami
usługowymi o znaczeniu lokalnym. Funkcjami towarzyszącymi są funkcje
rekreacyjno - sportowe oraz związane z szkolnictwem wyższym.
Brynów – Osiedle Zgrzebnioka (nr 5) zajmuje
powierzchnię 4,1 km2. Liczba mieszkańców wynosi 7,2 tys. osób, przy 7,4
tys. osób w roku 1997. Gęstość zaludnienia zamyka się wskaźnikiem 7,2
tys. os./ km2, przy 7,4 tys. os./ km2 w roku 1997. W dzielnicy dominuje
zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna usytuowana na regularnym planie. W
północnej części dzielnicy usytuowane są usługi z zakresu ochrony
zdrowia, usługi łączności, usługi rekreacyjno sportowe powiązane z
kompleksem sportowym przy ulicy Ceglanej i Parkiem im. T. Kościuszki. W
dzielnicy tej, w odróżnieniu od ciągle jeszcze istotnego przemysłowego
charakteru Katowic, brak funkcji przemysłowej. Na terenach
mieszkaniowych, powstają nowe funkcje: administracyjno - biurowe,
gastronomii, usługowe, handlowe.
Ligota – Panewniki (nr 6) składa się z
sześciu części: Ligoty, Zadola, Kokocińca, Panewnik, Starych Panewnik i
Wymysłowa. Całość zajmuje obszar 12,6 km2. Liczba ludności dzielnicy
kształtuje się na poziomie 33 tys. osób, podczas gdy w roku 1997
wynosiła 35 tys. mieszkańców. Spadek gęstości zaludnienia charakteryzują
odpowiednio wskaźniki: 2,68 i 2,72 tys. os./ km2. Zasadniczą funkcją
dzielnicy jest funkcja mieszkaniowa połączona z funkcjami usługowymi o
znaczeniu lokalnym. Na obszarze występuje budownictwo jednorodzinne i
wielorodzinne. Ważnymi funkcjami w przestrzeni całej dzielnicy są
funkcje: przemysłowa, transportowa oraz funkcja nauki i szkolnictwa
wyższego. Funkcje uzupełniające związane są z usługami sportowymi,
rekreacyjnymi, kulturowymi oraz kultu religijnego (zespół klasztorny
Ojców Franciszkanów wraz z otoczeniem).
Zespół dzielnic wschodnich
Zawodzie (nr 3) zajmuje obszar o
powierzchni 4 km2, liczy 13,5 tys. mieszkańców, przy gęstości
zaludnienia 3,38 tys. os./km2. Dla 1997 roku wskaźniki ludnościowe
przedstawiały się następująco: 13,9 tys. mieszkańców i 3,48 tys.
os./km2. W zespole dzielnic wschodnich Zawodzie zajmuje miejsce
szczególne ze względu na swoje położenie geograficzne w strukturze
miasta. Tu właśnie na styku z obszarem śródmiejskim usytuowany jest
węzeł drogowy z gwiaździstym układem głównych arterii komunikacyjnych o
znaczeniu krajowym (al. Roździeńskiego, ul. Bagienna, Murckowska,
Pszczyńska, a dalej Autostrada A-4). Węzeł ten nie tylko wizualnie, ale i
faktycznie dzieli dzielnicę na odrębne segmenty o odmiennej
charakterystyce i funkcjach. Dzielnica ma charakter wielofunkcyjny. Poza
funkcją mieszkaniową obecna jest tu funkcja handlowo – usługowa, z
zakresu nauki i szkolnictwa wyższego oraz uzupełniająco funkcja
przemysłowa.
Dąbrówka Mała (nr 14) składa się z kilku
kolonii: Pniaki, Czekaj, Norma. Dąbrówka Mała od północy graniczy z
Siemianowicami Śląskimi, Czeladzią i Sosnowcem. Granica południowo –
wschodnia biegnie wzdłuż alei Roździeńskiego. Od strony południowo –
zachodniej Dąbrówka Mała graniczy z Bogucicami. Dzielnica zajmuje obszar
3,7 km2, liczy 5,5 tys. mieszkańców (w roku 1997 – 5,9 tys.). Gęstość
zaludnienia kształtuje się na poziomie 1,49 tys. os/km2 (1,59 w 1997
roku). Dąbrówka Mała jest dzielnicą typowo przemysłową. Pozostałe
funkcje, to jest mieszkaniowa i usług podstawowych maja charakter
uzupełniający i lokalny.
Szopienice - Burowiec (nr 15) powstała z
połączenia dwóch miejscowości Roździenia i Szopienic. Można ją podzielić
na kilka mniejszych części - kolonii: Wilhelmina, Bagno, Morawa, Borki,
Burowiec i Szabelnia. Dzielnica zajmuje powierzchnię 8,5 km2. Liczy
17,9 tys. mieszkańców (18,5 tys. w roku 1997). Gęstość zaludnienia
kształtuje się na poziomie 2,11 tys. os./km2 (2,18 tys. w roku 1997).
Północno - zachodnia granica dzielnicy biegnie wzdłuż alei
Roździeńskiego. Od północnego – wschodu Szopienice graniczą z Sosnowcem a
od wschodu z Mysłowicami. Granica południowa biegnie wzdłuż ulicy
Bagiennej a od zachodu wzdłuż dawnej kolei piaskowej sąsiadując z
Zawodziem. Dzielnica Szopienice – Burowiec może być traktowana jako
dzielnica typowo przemysłowa.
Janów – Nikiszowiec (nr 16) to jeden z
obszarów o kluczowym znaczeniu dla rozwoju Katowic, atrakcyjny ze
względu na unikalną zabytkową zabudowę mieszkaniową, sąsiedztwo
kompleksów leśnych, dobrze skomunikowany lokalnie i regionalnie.
Dzielnica o powierzchni 8,6 km2 liczy 11,8 tys. mieszkańców. Daje to
gęstość zaludnienia rzędu 1,37 tys. os./km2. W 1997 roku liczba ludności
dzielnicy wynosiła 12,3 tys. mieszkańców a gęstość zaludnienia
kształtowała się na poziomie 1,43 tys. os./km2. Dzielnica „Janów –
Nikiszowiec” to tereny o zróżnicowanej strukturze funkcjonalnej. Na
terenie dzielnicy dominuje funkcja rekreacyjno – wypoczynkowa. Istotne
znaczenie ma funkcja mieszkaniowa, z zakresu ochrony zdrowia oraz
przemysłowa.
Giszowiec (nr 17) posiada w zespole
dzielnic wschodnich wyjątkową atrakcyjność, z uwagi na swoje położenie w
bezpośrednim sąsiedztwie dużych kompleksów leśnych, stanowiących połowę
obszaru dzielnicy. Dzielnica obejmuje obszar o powierzchni 12 km2 i
liczy 18,6 tys. mieszkańców. Jest to mniej niż w 1997 roku – 19,8 tys.
osób. W latach 1997–2003 zmniejszyła się gęstość zaludnienia z 1,65 do
1,55 tys. os./km2. Dzielnica graniczy z terenami leśnymi od zachodu,
południa i wschodu, a od północy przylega do autostrady A-4. Przez jej
teren przebiega droga DK86 stanowiąca arterię komunikacyjną o znaczeniu
krajowym. Część centralną dzielnicy stanowią tereny mieszkaniowe
połączone z funkcją handlowo-usługową.
Ważne miejsce w dzielnicy zajmuje teren KWK „Staszic” oraz duże tereny
rekreacyjne wraz z kompleksem leśnym Katowickiego Parku Leśnego.
Zespół dzielnic południowych
Murcki (nr 18) posiada szczególną atrakcyjność w zespole dzielnic południowych z uwagi na położenie w bezpośrednim sąsiedztwie dużych kompleksów leśnych, oddzielających je szerokim pasem od pozostałej części miasta. Obszar dzielnicy o powierzchni 41,5 km2 graniczy z terenami leśnymi od północy i zachodu, a od wschodu i południa z miastami Mysłowice i Tychy. Przez jej teren przebiega droga DK86 stanowiąca arterię komunikacyjną o znaczeniu krajowym. Dzielnica liczy 6 tys. mieszkańców (w roku 1997 – 6,2 tys.).W części centralnej dominuje funkcja mieszkaniowa połączona z funkcją handlowo - usługową. Występuje tu zabudowa zabytkowa znajdująca się pod ochroną konserwatorską jak i nowoczesne obszary rezydencjalne. W dzielnicy obecna jest także funkcja przemysłowa oraz rekreacyjna.
Piotrowice – Ochojec (nr 19) składa się z
dwóch historycznych dzielnic - Piotrowic i Ochojca. Stanowią one zwarty
kompleks o podobnym sposobie zainwestowania wynikający m.in. ze
wspólnych korzeni historycznych, gdy Piotrowice wraz z przysiółkiem
Ochojec stanowiły odrębną jednostkę administracyjną. Dzielnica o
obszarze 12,1 km2 liczy 25,7 tys. mieszkańców, przy gęstości zaludnienia
2,12 tys. os./km2. W 1997 roku zaludnienie dzielnicy kształtowało się
odpowiednio na poziomie: 27,3 tys. mieszkańców i 2,26 tys. os./ km2. W
dzielnicy obecna jest funkcja edukacyjna, rekreacyjna, mieszkaniowa i
przemysłowa.
Zarzecze (nr 20) dawniej podmiejska wieś w
gminie Kostuchna została włączona administracyjnie do Katowic w 1975 r.
Fakt ten do dzisiaj rzutuje na typowo wiejski charakter zagospodarowania
dzielnicy. Zarzecze graniczy z Podlesiem, Kostuchną, Piotrowicami i
Ligotą oraz sąsiednim miastem Mikołów. Liczy 1,6 tys. mieszkańców, przy
powierzchni 5,1 km2. Dzielnica w porównaniu z rokiem 1997 zwiększyła
swoje zaludnienie o około 200 mieszkańców. Dominującymi funkcjami
dzielnicy są: funkcja rolnicza i mieszkaniowa.
Kostuchna (nr 21) wchodzi w skład
południowych dzielnic Katowic i graniczy ze wszystkimi tymi dzielnicami
od północy – Piotrowice-Ochojec, od zachodu Zarzecze i Podlesie, od
wschodu – Murcki oraz od południa z miastem Tychy. Jako całość ma
charakter dzielnicy podmiejskiej. Powierzchnia dzielnicy wynosi 8,6 km2 a
liczba ludności 7,8 tys. mieszkańców. W porównaniu z rokiem 1997 jest
to wzrost o 500 osób. Biorąc pod uwagą podstawowe funkcje całej
dzielnicy należy wyróżnić głównie funkcję mieszkaniową i przemysłową (
KWK „Murcki”).
Podlesie (nr 22) stanowi najbardziej na
południowy wschód wysuniętą dzielnicę Katowic. Graniczy od północy z
Zarzeczem i Kostuchną, od wschodu z Kostuchną, od południa z Tychami i
od zachodu z Mikołowem. Podlesie włączono do Katowic w 1975 r. Liczy 4,8
tys. mieszkańców (w 1997 roku – 4,4 tys.) i zajmuję obszar o
powierzchni 8,3 km2. Dominującą funkcją dzielnicy jest funkcja
mieszkaniowa. W dzielnicy znajdują się tereny zielone i wykorzystywane
rolniczo.