Katowice należą do grupy najmłodszych aglomeracji europejskich, powstałych w drugiej połowie XIX wieku i są jednocześnie najmłodszym miastem wojewódzkim w Polsce. Nie oznacza to jednak, że nie mają swojej historii - wręcz przeciwnie, burzliwe i bohaterskie wydarzenia dziejowe pozostawiły tutaj po sobie liczne ślady. Szczególną pamiątką minionych dni są pomniki. Pomniki świadczą o kulturze społeczności lokalnej i o stosunku do własnej spuścizny i tradycji. Dlatego pomniki zajmują w krajobrazie Katowic poczesne miejsce - przypominają o wydarzeniach i postaciach dla miasta najważniejszych.



Najliczniejsze monumenty są poświęcone Powstaniom Śląskim i Drugiej Wojnie Światowej. Można je napotkać praktycznie w każdej dzielnicy, co nie powinno nikogo dziwić: wynika to w równej mierze z doniosłości tych chwil oraz z faktu, że wiele dzielnic do niedawna było samodzielnymi organizmami gminnymi, jak na przykład Piotrowice, Ligota, Szopienice, Podlesie, Kostuchna czy historyczny, kilkusetletni Dąb. Najbardziej znanym obiektem jest oczywiście Pomnik Powstańców Śląskich, zlokalizowany przy przecięciu głównych arterii komunikacyjnych miasta: północ - południe i wschód-zachód. Trzy skrzydła symbolizujące trzy zbrojne zrywy powstańcze są dziś jednym z podstawowych znaków identyfikacyjnych Katowic.

Innym monumentem znanym powszechnie w całym kraju jest Wieża Spadochronowa, miejsce kaźni harcerek i harcerzy we wrześniu 1939 roku. Wieża zajmuje szczególne miejsce w sercach i pamięci mieszkańców Katowic - symbolizuje patriotyzm wyrażony heroiczną obronę miasta przez weteranów Powstań, młodzież i ludność cywilną przed hitlerowskim najeźdźcą już po opuszczeniu miasta przez polskich żołnierzy.

Wydarzeniom z 1939 roku poświęcono również pomnik - grób zbiorowy Obrońców Katowic przy ulicy Panewnickiej, Pomnik Harcerzy Września stojący w ścisłym Centrum i wiele innych obiektów, wśród nich również mogił osób zasłużonych, grobów wojennych oraz tablic pamiątkowych. Wszystkie one są świadectwem dramatycznej historii miasta, w której Powstańcze Zrywy znalazły epilog w tragicznie zakończonej Wojnie Obronnej, podczas której śmierć ponieśli legendarni bohaterowie lat 1919-1921.
W trakcie wędrówki po mieście trzeba ponadto zwrócić uwagę na sąsiadujące pomniki dwóch wielkich Polaków, jednych z głównych patronów odzyskanej po stuleciu zaborów przez Rzeczypospolitą niepodległości: Józefa Piłsudskiego i Wojciecha Korfantego. Oba monumenty zlokalizowane są w sąsiedztwie gmachu przedwojennego Sejmu Śląskiego, dziś mieszczącego Urząd Wojewódzki i Urząd Marszałkowski. To powinno być najlepszym świadectwem, że dla w świadomości potomnych pozostali jako ojcowie wolnego kraju, bez względu, na dzielące ich za życia kontrowersje i różnice poglądów.

Wreszcie jest również w Katowicach pomnik, którego nie można pominąć, będący symbolem tragicznych wydarzeń i jednocześnie bohaterskim świadectwem naszej historii najnowszej. To pomnik ku czci poległych górników z KWK "Wujek", zamordowanych 16 grudnia 1981 roku. Miejsce to przypomina o wciąż niezabliźnionej ranie stanu wojennego, a zarazem jest symbolem wolności, z której dziś wszyscy możemy korzystać. Monument, stojący u wrót kopalni przy ulicy Wincentego Pola jest świadectwem patriotyzmu ostatniego - już współczesnego pokolenia Polaków - którzy za wolność Ojczyzny nie zawahali się zapłacić własnym życiem...
Miasto szybkimi krokami zbliża się do Zjednoczonej Europy, a jednocześnie zachowuje swą tożsamość, niepowtarzalny klimat. Bowiem Katowice mają swoją duszę, bogatą w obfitość doświadczeń wielu pokoleń mieszkańców. I mają swą pamięć, której świadectwem są liczne pomniki.

Pomnik Powstańców Śląskich

Lokalizacja: Katowice - Centrum, Rondo im. gen. Jerzego Ziętka
Treść napisu: "Warszawa Powstańcom Śląskim", ponadto wypisane miejsca walk powstańczych oraz bitew II wojny światowej
Autorzy: artysta rzeźbiarz Gustaw Zemła, inż. architekt Wojciech Zabłocki
Odsłonięcie: 1 września 1967 roku
Pomnik jest darem społeczeństwa Warszawy dla Górnego Śląska.
Pomnik Powstańców Polskich - Bogucice
Lokalizacja: Katowice, pl. Wajdy
Treść napisu: "Cześć poległym bohaterom 1919, 1920, 1921,1939, 1945"
Wzniesiony w miejscu, w którym przed wojną znajdował się pomnik ku czci poległych powstańców.

Pomnik Wojciecha Korfantego

 Lokalizacja: Katowice, pl. Sejmu Śląskiego

Treść napisu: Wojciech Korfanty 1873 - 1939
Górna tablica: "Jedną tylko wypowiadam prośbę do ludu śląskiego, by pozostał wierny swym zasadom chrześcijańskim i swemu przywiązaniu do Polski."- słowa Wojciecha Korfantego
Autor: artysta rzeźbiarz Zygmunt Brachmański
Odsłonięcie: 19 czerwca 1999 roku

Pomnik Żołnierza Polskiego

Lokalizacja: Katowice, oś. Paderewskiego, Plac Żołnierza Polskiego
Treść napisu: Nazwy pól bitewnych z czasów II wojny światowej
Autorzy: artysta rzeźbiarz Bronisław Chromy, inż. architekt Jerzy Pilitowski
Odsłonięcie: 6 października 1978 roku

Pomnik Ofiar Katynia

Lokalizacja: Katowice, Pl. Andrzeja, u zbiegu ulicy Kopernika i Curie - Skłodowskiej
Treść napisu: "Katyń, Charków, Miednoje oraz inne miejsca zagłady na terenach byłego Z.S.R.R. 1940"
Autorzy: artsyta rzeźbiarz Stanisław Hochuł, urbanistyczno - architektoniczna część projektu: mgr inż. architekt Marian Skałkowski

Odsłonięcie: 24 maja 2001 roku.
Pomnik powstał przy udziale Komitetu Budowy Pomnika "Ofiar Katynia" przy stowarzyszeniu Rodzina Katyńska z siedzibą w Katowicach wspólnie z katowickim oddziałem Stowarzyszenia Architektów Polskich.

Pomnik Józefa Piłsudskiego

Lokalizacja: Katowice, pl. Chrobrego (przy pl. Sejmu Śląskiego)
Treść napisu: "Konny posąg Józefa Piłsudskiego został sprowadzony z Chorwacji do Katowic w 1991 roku z inicjatywy Międzystowarzyszeniowej Komisji Związków Twórczych SH,         SARP i TUI staraniem rządu, władz województwa i miasta, ustawiony tymczasowo w 1993 roku w miejscu pierwotnej lokalizacji, w 1998 roku wyniesiony na cokół"

Grób zbiorowy wojenny obrońców Katowic, Powstańców Śląskich, harcerzy i harcerek zamordowanych przez hitlerowców w 1939 roku w więzieniach, w lasach oraz na ulicach Katowic                                                                        

Lokalizacja: Katowice, Cmentarz przy ul. Panewnickiej

Treść napisu: "Tu spoczywają prochy 109 bohaterskich powstańców śląskich, harcerek i harcerzy zamordowanych w 1939 roku przez zbirów hitlerowskich na ulicach Katowic i w lasach panewnickich. Przechodniu powiedz Polsce żeśmy polegli posłuszni Jej sprawie"
Pierwsze odsłonięcie: 20 lipca 1961 roku
Drugie odsłonięcie (po generalnej przebudowie wg projektu artysty rzeźbiarza Bogumiła Burzyńskiego): 1 września 2000 roku

Pomnik Harcerzy Września

 Lokalizacja: Katowice - Centrum, Plac Obrońców Katowic
Treść napisu: "Wszystko co nasze Polsce oddamy. Śląsk swoim harcerkom i harcerzom poległym w latach 1939 - 1945"
Autorzy: artysta rzeźbiarz Zygmunt Brachmański, inż. architekt Michał Kuczmiński.
Odsłonięcie: 4 września 1983 roku

Pomnik ku czci poległych górników z KWK "Wujek" w dniu 16 grudnia 1981 roku w okresie stanu wojennego

Lokalizacja: Katowice - Brynów, ul. W. Pola, KWK "Wujek"
Treść napisu głównego: "W hołdzie górnikom ległym 16 XII 1981 roku w obronie wolności i solidarności w 10 rocznicę"
Ponadto inne napisy pamiątkowe
Odsłonięcie: w grudniu 1991 roku

Wieża Spadochronowa, Obelisk

Lokalizacja: Katowice - Centrum, Park Kościuszki
Treść napisu: "Wieczna cześć i chwała bohaterskim harcerzom, którzy swoje młode życie oddali ojczyźnie w walce z najeźdźcą hitlerowskim we wrześniu 1939 roku. W 28 rocznicę najazdu hitlerowskiego MRN Katowice"
Autor obelisku: artysta rzeźbiarz Stefan Chorembalski
Odsłonięcie obelisku: w 1957 roku

Pomnik prymasa Augusta Hlonda
5 lipca 2016 r. u zbiegu ulic Jordana i Stwosza, w sąsiedztwie Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego, odsłonięto pomnik prymasa Augusta Hlonda. Inicjatorem jego powstania było Stowarzyszenie „Dzieło Prymasa Augusta Hlonda".
Wykonany z hiszpańskiego piaskowca pomnik powstał według projektu, który zwyciężył w konkursie ogłoszonym przez Miasto Katowice. Jego autorami są pochodzący z Torunia rzeźbiarz Zbigniew Mikielewicz i architekt Przemysław Dudziuk. Praca została doceniona za: „kompleksowe i spójne rozwiązanie kreujące atrakcyjną przestrzeń publiczną przy użyciu prostych syntetycznych środków wyrazu. Mocno scharakteryzowana postać Augusta Hlonda odpowiada jego roli i randze wybitnego męża stanu, a autorska propozycja rzeźbiarska – o właściwej skali i doborze materiału – dobrze wpisuje się w tradycję polskiej rzeźby pomnikowej".
Prymas został przedstawiony w pozycji siedzącej z różańcem w ręku. Na cokole umieszczono – zgodnie z propozycją metropolity katowickiego abp. Wiktora Skworca – słowa Prymasa: „Kto z Bogiem pracuje, kładzie fundament pod dzieła, które przetrwają wieki, bo tylko opierając się na Bożym prawie, można dokonać wielkich dzieł.". Koszt wykonania pomnika wyniósł ponad 0,5 mln zł.

Pomnik Sławika i Antalla
W 2015 roku w sąsiedztwie Międzynarodowego Centrum Kongresowego stanął pomnik Sławika i Antalla, autorstwa zespołu rzeźbiarza Jana Kuki i architekta Michała Dąbka. Monument upamiętnia zaangażowanie współpracujących ze sobą Węgra Józsefa Antalla i Ślązaka Henryka Sławika w ratowanie członków narodowości żydowskiej przed eksterminacją hitlerowską.
Pomnik został wyróżniony podczas Międzynarodowego Biennale Architektury 2015 w Krakowie.

Zaprezentowane w tym materiale pomniki stanowią jedynie część zlokalizowanych w Katowicach obiektów poświęconych naszej historii i tradycji.